गुस्सा ?

मै तो आज कुछ भी नहीं साब, कुछ साल पहले तो काफी लोग कुछ भी नहीं थे मगर आज सब कुछ है. अपना भी ऐसा होगा. माझ्याकडे न पाहता धापा टाकर तो बोलत होता. आत्मविश्नासाने खच्चून भरलेल्या त्याच्या शब्दांनी माझी उत्सुकता आणखीच चाळवली गेली. नाहीतरी मीच अगोदर त्याला डिवचलं होतं. कडाक्याच्या थंडीत दिल्ली शहरावर धुक्याची सफेद मलमल पसरते तेंव्हा मेट्रो स्टेशनपासून घरी जाण्यासाठी वाहनाचा आधार घेणे कधीही श्रेयस्कर ठरते. संध्याकाळी स्टेशनवर उतरलो तेंव्हा मी पण हाच निर्णय घेतला. डोक्याला कसलेतरी टापरे बांधलेला आणि अंगात दहा ठिकाणी जीवदान दिलेला स्वेटर घातलेला रिक्षावाला माझ्यासमोर येताच त्याला भाडंही न ठरविता मी त्यात बसलो. एवढ्यात समोरून एक अलिशान गाडी भरधाव वेगात आली आणि अचानक आम्हाला समोर पाहून आतल्या चलाख ड्रायव्हरने आम्हाला एक सफाईदार कट मारला. त्याचा हा जीवघेणा कट पाहून रिक्षावाल्याने त्याला दोन सणसणीत विशेषणे बहाल केली. साहब, ये बडे बाप की औलाद है. आराम का खाना, पिना और ऐसेही गाडी चलाना. सर्दी में इनका धंदा होता है. त्यावर मी म्हणालो, भाई, क्या कर सकता है तु. उनकी और अपनी हैसीयत देखकर चला कर. उसने तुम्हारी गालियाँ सुनी होगी तो और सरफिरा होगा तो अगली बार गाडी से तुम्हे उडा भी सकता है वह. त्यावर त्याने दिलेले उत्तर ऐकून माझी उत्सुकता चाळवली.

मी विचारले, नाम क्या है तुम्हारा
तो म्हणाला, जी दाऊद इब्राहिम
त्याचे नाव ऐकताच मी थोडं हसून म्हणालो. कहाँ से आए हो , सीधा दुबई से या कराची से
यावर तो देखील हसला आणि म्हणाला, साब, नाम दाऊद इब्राहिम है मग इज्जत की रोटी खाता हूँ इसिलिए किसीसे मुँह छिपाकर भागने की नौबत मुझपर अबतक नहीं आयी और ना आएगी.
सही है भाई, मी म्हणालो. कितने साल से रिक्शा चला रहे हौ ?
जी साहब, यह तो पिछले महिने से चला रहा हूँ. पहले मै गाडी चलाता था. अभी सेठने गाडी बेच दी तो काम नहीं है. दाऊद म्हणाला.
अरे, गाडी का लायसन्स होते हुए भी तु रिक्शा क्यूँ चलाता है, दुसरी गाडी पे चला जा, नहीं तो अपनी खुद की गाडी खरीद ले मी म्हणालो.
खुद की गाडी तो खरीद लेंगे साब, मगर अभी हम गाडी खरीद लेते है तो भाई की पढाई रुक जाएगी, तो म्हणाला
अच्छा ! क्या पढता है तुम्हारा भाई ? मी विचारले
जी डाक्टरी पढता है.यू पी में त्याने सांगितले
तो उसका सारा खर्चा तुमही उठाते हो. मी विचारले
त्यावर तो म्हणाला उसमे कौनसी बडी बात है साब
मेरे लायसन्स का पैसा भी उसीने होटल में काम करके कमाकर दिया था मुझे
कितने भाई-बहन हो तुम मी विचारले
जी, पाँच जने है हम तीन भाई और दो बहनें
तो क्या तुम सबसे बडे हो ?
हम ही है. मेरे के बाद वाली बहन है जिसकी शादी करा दी टीचर का कोर्स कराकर ऊसके बाद का भाई है जो डाक्टरी पढ रहा है बाकी सारे अभी पढ ही रहे है.
माता-पिता तो होंगे तुम्हारे, मी विचारले
नहीं, वह तो बंबई के दंगों मे मारे गए. मामू के यहाँ गए थे उसी रात मारे गए. हम तो बाबूजी छोटे-छोटे थे. आस-पडोस के लोगों ने पाला. पास के मंदिर से रोज खाना आता था हमारे लिए. अभी भी आता है. बडा साथ दिया लोगों ने साब
मी त्याची कहाणी ऐकतच होतो.

तुम्हारे मातापिता को हिंदूओं ने मारा, तुम्हे गुस्सा नहीं आता
गुस्सा ? त्याने प्रश्नार्थक विचारले. एवढ्यात माझ्या सोसायटीचे फाटक आले. मी उतरलो. नेहमीच्या अंदाजानुसार त्याला भाडे देण्यासाठी पाकीट बाहेर काढले. तेवढ्यात तो म्हणाला. साब, गुस्सा कर के क्या करुँगा. मरने-मारने वाले थोडे ही हिंदू-मुस्लीम थे वह तो एक हादसे का शिकार थे. अब हादसे पर गुस्सा कर के क्या होगा... अम्मी-अब्बा थोडेही वापस आनेवाले है. इस से अच्छा तो मै उनका शुक्रीया करुँ जिन्होंने हम यतीमों को बिना मजहब देखे इस काबील बनाया की आज हम सब लोग कुछ न कुछ कर के अपनी रोजी रोटी तो चला रहे है.
मगर यार तु रिक्शा कबतक चलाएगा.
चलाऊँगा, जबतक दुसरा काम नहीं मिलता.
त्याने माझ्याकडील पैसे घेतले आणि काही क्षणातच तो धुक्यात नाहीसा झाला.
मी त्या दिशेला पाहिलं, उद्या दुपारी जेंव्हा ऊन पडेल तेंव्हा हे धुके हटेलही पण लोकांच्या मनावरचं धुकं हटण्यासाठी काय करावं. असं स्वतःशीच पुटपुटत घराच्या पाय-या चढू लागलो.
समाप्त